 Семетей — «Семетей» эпосунун баш каарманы, Манастын баласы. Ысым моңголчо «сенге» («чэнггэ», «ценгэ», «ценг») — «кубаныч», «шаттык» дегенден же Орхон-Эне-Сай жазууларында кезиккен, ошол доордогу Борбор жана Орто Азиядагы аскердик жог. башкаруучуну, аскер башчысын туюнткан сөздөн кыргыз тилине ылайыкташтырылган деген пикирлер бар. Ысымдын аягындагы «— тей» бөлүгү түрк-моңгол элдеринин антропонимдеринде кеңири кездешип, адамды эркелетүүнү туюнтат.Эпикалык салт боюнча Манас менен Каныкей көпкө балалуу болбой, алп Кошойдун батасынан кийин гана Семетей бойго бүтөт. Эпикалык сюжеттин өнүгүш салттарына ылайык С-дин укмуштуу төрөлүшү, келечектеги баатыр дык иштери да символдоштурулуп берилет: Таманы менен тик тууган,
...
Читать дальше »
 Maнac, Aлмaмбeт, Бaкaй, Kaныкeй, Cыpгaк, Чyбaк, Ceмeтeй, Ceйтeк, Kүлчopo – өз элине чексиз берилген, чыдамкай, тапкыч, мекени үчүн жанын берүүгө даяр чыныгы баатырлар. Алар бул сапаттарын эпостун жүрүшү ндө иш жүзүндө көп жолу далилдешет.Эпостогу окуялар жок жерден ойлоп табылбай, чыныгы турмуштан алынып, кыргыз элинин басып өткөн жолун, ар кандай уруулардан куралышын баяндайт. Ага эпостогу төмөндөгү саптар далил: Aк мapaл бaгып yй кылдым Kypaмa жыйнaп эл кылдым Эпостун сюжети кыргыз элинин турмушунда маанилүү роль ойногон
...
Читать дальше »
 Манастын" жаралуу доору боюнча азырынча негизги үч божомол (гипотеза) бар:Енисейлик Орхон доорунда (VII-IX к.к.) чыгышы жөнүндө (проф. М. О. Ауэзов, проф. А. Н. Бернштам), Алтай доорунда (IX-XI к.к.) чыккандыгы жөнүндө (Б. М. Юнусалиев), Жунгар доорунда (XVI- XVIII к.к.) чыгышы жөнүндө (проф. А. К. Боровков, проф. И. Л. Климович).[6] Жакып кан уулу Манас баатырдын жана анын укум-тукумунун эл-жердин азаттыгы, биримдиги жана элдердин достук карым-катнашын бекемдөө үчүн күрөшү баяндалган эпикалык дастан. Көлөмү боюнча ага теңдеш дастандар жок. Бул дастан «Манас», «Семетей», «Сейтек» бөлүмдөрүнөн турат. Айрым манасчылар аны сегиз урпагына (Кенен, Алымсырак, Ку
...
Читать дальше »
 "Манас” – кыргыз элинин улуу баатырдык эпосу."Манас" - эпосу дүйнө жүзүндөгү эң чоң поэма болуп - 500 543 ыр сабынан турат. Бул көлөм манасчы Саякбай Каралаевдин айтымындагы үчилтиктен куралып саналат: "Манас" - 84 830 сап; "Семетей" - 397 775 сап; "Сейтек" - 17 948. "Манас" эпосунун өзүн гана алганда, эң чоң көлөмдөр бул манасчыларга таандык: С. Орозбак уулу (Орозбаков) - 180 378 сап; С. Каралаевден - 84 830 сап ; М. Чокморов - 103 090; Жусуп Мамайдан - 53 280 сап. |